Er zijn 2 verschillende soorten slaapstoornissen: ziektes met betrekking tot slapen en tijdelijke verstoringen in de slaap door lichamelijke of psychologische problemen. Bijvoorbeeld slecht slapen door een depressie of angst. Of niet kunnen slapen door jeuk en pijn, door bijvoorbeeld reuma, suikerziekte of een andere aandoening.

Dit gaat over de tweede soort slaapstoornis, het type waar je zelf wat aan kunt doen. Ga bij slaapproblemen altijd naar je huisarts. Hij kan dan kijken of het nodig is om je door te verwijzen naar een specialist. Het gaat dan om klachten zoals slaapwandelen, nachtmerries, tandenknarsen en praten in de slaap. Ook als je vermoeid wakker wordt, ook na uren slapen is het aanbevolen om contact op te nemen met jouw huisarts.

Slaapstoornis waar je zelf niets aan kunt doen

- Narcolepsie 
- Slaapapneu 
- Beentrekkingen/ restless legs

Slaapziekten waar je zelf wat aan kunt doen

Slaapstoornissen kunnen worden onderverdeeld in vijf algemene categorieën: 

- Ik kan niet inslapen 
- Ik kan niet wakker blijven 
- Ik kan niet opstaan in de ochtend 
- Ik doe rare dingen in mijn slaap 
- Ik kan niet slapen door mijn partner 

Het is belangrijk om er op tijd iets aan te doen, anders krijgt je angst om niet te kunnen slapen. 

Ik kan niet in slaap komen

Mensen gebruiken deze term om talrijke klachten te beschrijven die ervoor zorgen dat ze niet kunnen inslapen. Deze klacht komt voor wanneer ze in de avond naar bed gaan en ze in de nacht wakker worden of in de vroege ochtenduren. 

Ik kan niet snel genoeg in slaap vallen

Voor veel mensen ligt het primaire probleem in de 'slaap-latentie' - ze voelen een ongemak om te gaan slapen. Ze woelen minuten of zelfs urenlang heen en weer. Sommige gaan dan tv kijken of alcohol drinken. Anderen zijn zelfs nerveus voor het naar bed gaan, omdat ze van tevoren denken dat ze weer niet in slaap zullen vallen. Oorzaken voor de lange tijd die deze mensen nodig hebben om in slaap te vallen, zijn: 

1) Slapeloosheid bij het naar bed gaan
Mensen die niet snel kunnen inslapen, hebben waarschijnlijk het type slapeloosheid van de zogenaamde overmatige activiteit. Met andere woorden, de hersenactiviteit vertraagt niet snel genoeg om de overgang tussen waakzaamheid en slaap mogelijk te maken. Soms is er sprake van een verontrustende gebeurtenis, zoals een sterfgeval in de familie of het verlies van een baan. Meestal is er geen specifieke gebeurtenis aan te wijzen waardoor men wakker zou liggen. Vaak is de oorzaak van deze slaapklachten, het gevolg van angst of spanning die we zelf veroorzaken - slapeloosheid veroorzaakte een angst in verband met slapen, waardoor men nog slechter slaapt. Zodra deze mensen de slaapkamer binnen gaan, beginnen ze zich zorgen te maken of ze wel of niet snel genoeg in slaap zullen vallen.

Een andere oorzaak dat de hersenactiviteit niet snel genoeg tot rust komt in bed, is het feit dat vele mensen het overdag veel te druk hebben. Heb je overdag nooit een rustmoment? Dan kunt je niet verwachten van jouw lichaam dat ze, eenmaal in bed, ineens rustig kan inslapen. Je kunt niet van 100 naar 0 als het ware. Bouw daarom overdag rustmomenten in, momenten van ontspanning. Dat kan met een simpele ademhalingsoefening, bijvoorbeeld gewoon op je bureaustoel of als je in de auto wacht tot de kinderen uit school komen.

2) Verstoring van het slaapritme 
Een onjuist tikkende biologische klok is een potentiële vermindering van de slaap. Bij een ritmeverstoring van de slaap is het slaap-waak mechanisme enkele uren teruggezet. Je gaat bijvoorbeeld steeds later naar bed. Dat is een klein probleem voor mensen die 's ochtends kunnen uitslapen, maar een groot probleem voor diegenen die vroeg moeten opstaan. 

3) Ploegendienst 
Mensen die 's nachts werken hebben vaak slaapstoornissen. Het probleem doet zich voor in de ochtend na een nacht werk of in de avond na een aantal nachtdiensten. Het lichaam is hierdoor soms in de war. Deze mensen proberen wakker te blijven 's nachts en kunnen thuis in de ochtend niet slapen. Ook hier ligt het probleem in verstoring van het ritme, omdat deze werknemers proberen wakker te blijven in een tijd dat hun lichaam eigenlijk moet slapen.  

4) Restless-leg syndroom/ rusteloze benen syndroom 
Deze aandoening veroorzaakt een onaangenaam prikkelend gevoel in de voeten (en soms de handen), vooral als men zit of ligt. Je voelt dan de noodzaak om de ledematen steeds te bewegen. Deze tintelingen komen in de avond, net voor het slapen gaan. Het is duidelijk dat het moeilijk is om te slapen als je niet rustig kunt liggen.  

5) Paradoxale slapeloosheid 
Sommige mensen die heel goed slapen, zijn ervan overtuigd dat ze heel weinig geslapen hebben. Dat noemt men paradoxale slapeloosheid. Voor de mensen met dit probleem is het besef dat ze genoeg slapen, alles wat ze nodig hebben. Tenzij er sprake is van een slaapstoornis die behandeld moet worden, zoals slaapapneu. 

Ik kan niet doorslapen 

Soms is het grootste probleem, wakker worden in de nacht. Een fenomeen ook wel bekend als gefragmenteerde (verspreide) slaap. Als je hier last van hebt, slaap je relatief snel in. Je wordt echter een uur later alweer wakker. Dit patroon herhaalt zich de hele nacht. Dit leidt tot uitputting. Het probleem is mogelijk het gevolg van slapeloosheid, ploegendienst of andere gezondheidsproblemen.  

Ik word 's morgens te vroeg wakker 

Wakker worden om vier of vijf uur in de ochtend en niet meer in slaap kunnen vallen, kan net zo hinderlijk zijn als 's avonds niet in slaap kunnen vallen. Je bent dan overdag niet uitgerust, de hele dag moe. 

Klachten kunnen zijn: 

1) Slapeloosheid 
Dit is hetzelfde probleem als beschreven in de vorige paragraaf, echter gaat het dan om te vroeg wakker worden en daarna niet meer opnieuw in slaap kunnen vallen. Het wakker worden verstoord het slaapritme en de persoon kan zich niet genoeg ontspannen om weer in slaap te vallen. 

2) Verstoring van de slaapfasen 
Bij deze verstoring is het slaapritme ver van het 'normale' verschoven. Men slaapt bijvoorbeeld van acht uur in de avond tot vier uur in de ochtend. Het kan erg vervelend zijn om wakker te zijn terwijl iedereen nog slaapt. Dit probleem schijnt iets te zijn wat vaker voorkomt naarmate men ouder wordt. Daarom hebben meestal senioren last van deze slaapfasen verstoring. 

3) Depressie
Behalve bij inslaapproblemen hangen depressies soms ook samen met het te vroeg wakker worden in de ochtend. 

4) Andere gezondheidsproblemen
De gefragmenteerde slaap kan gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals hartstilstand, chronische obstructieve leverziekte, pijn en stijve spieren bij het opstaan in verband met artritis.  

Ik kan niet wakker blijven

Af en toe slaperig zijn overdag, komt veel voor, vooral tijdens de lunchtijd. Echter, sommige mensen voelen zo een sterke vermoeidheid, dat zij letterlijk moeten vechten tegen de slaap (meestal zonder succes). Onderzoekers hebben dit fenomeen beschreven als 'overmatige slaperigheid overdag': Mensen met deze symptomen kunnen tijdens rustige momenten of zelfs in niet zo rustige situaties (tijdens de lunch, een gesprek of in de auto) in slaap vallen. 

De oorzaken van overmatige slaperigheid overdag kunnen zijn:

1) Narcolepsie 
Narcolepsie is een neurologische aandoening waarbij de hersenen signalen stuurt die de slaap oproept in onvoorspelbare en ongepaste tijden. Het kan ook leiden tot plotseling verlies van spierspanning. Dit kan verlamming van het hoofd of lichaam veroorzaken, terwijl de persoon bij bewustzijn is. 

2) Slaapapneu 
Mensen met deze aandoening hebben meestal geen moeite om in slaap te vallen. Zodra ze slapen, ontspannen de keelspieren te veel en blokkeren de luchtwegen. Ademen is dan af en toe even onmogelijk. Het lichaam stuurt een noodsignaal naar de hersenen die het lichaam wekken of minder diep laten slapen, om weer ademen te halen. Dit regelmatige wakker worden kan leiden tot continu gebrek aan slaap. Het resultaat is slaperigheid overdag en moeheid. Slaapapneu komt vaker voor bij mensen met overgewicht dan bij mensen met een gezond gewicht. 

3) Bewegingen van de ledematen
Deze slaapstoornis veroorzaakt frequente voet- en handbewegingen tijdens de slaap. Hierdoor wordt de persoon wakker en kan niet goed slapen. Deze aandoening wordt ook wel ‘rusteloze benen’ genoemd of 'restless legs'. Ga hiermee naar de huisarts, het is te behandelen. 

4) Ploegendienst 

5) Andere gezondheidsproblemen 

Ik kan 's ochtends niet opstaan

Voor sommige mensen is het ergste deel van de dag, het moment dat de wekker afgaat. Het kan een uur of langer duren voordat men volledig wakker is. Onderzoekers hebben dit probleem beschreven als "overmatig slapen inertie" - klachten bij de overgang tussen slapen en waken. Dit kan worden veroorzaakt door:

1) Slaapapneu

De meeste mensen met slaapapneu zijn zich niet bewust van onderbrekingen in hun slaap. Ze hebben het gevoel zeven of acht uur aan één stuk geslapen te hebben. In werkelijkheid echter, is hun slaap zo verstoord wordt dat zij niet uitrusten en als de wekker gaat, voelen zij zich volledig uitgeput. 

2) Verschuiving van de slaapfasen 
Dit probleem kan optreden als je niet de gebruikelijke bedtijd aanhoudt, omdat je dan nog niet moe bent. Je blijft dus te lang op. Maar als in de ochtend de wekker afgaat, voel je je alsof het nog midden in de nacht is

3) Andere gezondheidsproblemen 
Hartfalen en leverziekte zijn gezondheidsproblemen die worden geassocieerd met moeite met opstaan. Medicatie kan leiden tot vermoeidheid en ’s ochtends moeilijk opstaan. 
Mensen met een depressie hebben feitelijk geen problemen met opstaan, maar ze voelen zich zo slecht op emotioneel gebied, dat ze geen motivatie vinden om uit bed te komen. Geen zin om aan een nieuwe dag te beginnen. 

Ik doe rare dingen in mijn slaap

Voor mensen in deze categorie zit de slaap vol verrassingen. Door middel van realistische nachtmerries kun je nat van het zweet wakker worden. Of jouw partner klaagt dat je 's nachts rondloopt, praat, schreeuwt of zelfs om je heen slaat. Partners ontdekken soms ook dat er dingen in de slaapkamer of andere kamers veranderd zijn of verdwenen. Of ze vinden half opgegeten voedsel en vuile vaat in de slaapkamer of keuken. 

Mensen die hieraan lijden, hebben meestal een vage herinnering van de gebeurtenissen of ze kunnen het zich helemaal niet herinneren. Dit soort voorvallen worden »nachtelijke parasomnia« genoemd, wat zoveel betekent als 'ongewone gebeurtenissen tijdens de slaap'. De bekendste nachtelijke parasomnia zijn: 

1) Slaapwandelen 
Slaapwandelende mensen kunnen complexe activiteiten uitvoeren, zoals het huis uit gaan of heen en weer schuiven van meubels. 

2) Sleep Terror 
Tijdens deze episodes, zit de slapende persoon meestal rechtop in bed en schreeuwt verschrikkelijk. Deze kreten van angst gaan vaak gepaard met verwijde pupillen, snelle ademhaling, hartkloppingen, zweten en verwardheid. 

3) Verwarde opwinding 
Dit is een gebeurtenis waarbij de slapende persoon, zittend op het bed, zich erg in de war gedraagt. Hij reageert niet op de stem van een ander en verweert zich tegen troosten. 

4) Nachtmerries 
Iedereen heeft weleens een nachtmerrie. Dit probleem kan echter zo erg zijn, dat de persoon bang is om in slaap te vallen of zo vaak gebeuren, dat ze de slaap ernstig verstoren. 

5) Voedsel gerelateerde slaapstoornis
Deze aandoening betekent dat iemand al slapend opstaat, naar de keuken of koelkast loopt, veel en meestal ongezond voedsel eet zonder zich dat later te herinneren. 

6) Tandenknarsen
Dit type aandoening kan leiden tot schade aan de tanden of kaken. Het kan zo luid zijn dat de partner er wakker van wordt.

Ik kan niet slapen vanwege mijn partner

Mensen met slaapstoornissen verstoren meestal ook de slaap van hun partner. Snurken en tandenknarsen zijn de meest voorkomende oorzaken dat de partner wakker ligt. De partners hebben soms ook last van het woelen in bed of de praten in de slaap, waardoor zij wakker worden. Ook mensen die aan slapeloosheid lijden, kunnen zich storen aan de partner: die zich omdraait in bed of naar het toilet gaat. De irritatie van het niet kunnen slapen, wordt dan op de partner geprojecteerd.

Vechten om het dekbed

Zorg in ieder geval dat je geen gevecht hebt om het dekbed! Kies desnoods voor 2 keer een 1-persoons dekbed. Zodat je lekker kan slapen met altijd je coconnetje om je heen.